W każdej z półkul ludzkiego mózgu tworzą się wrażenia, odczucia, myśli, idee. Pod wieloma względami każda z połówek wydaje się odrębnym i samodzielnym umysłem.
Roger Sperry

Niezwykła rola mózgu

Nasz ważący około 1360 gramów mózg stanowi część centralnego (ośrodkowego) układu nerwowego. Jest złożony z około 10 miliardów komórek nerwowych zwanych neuronami, które tworzą wzajemną sieć połączeń. To one sprawują kontrolę nad całością procesów umysłowych.

Ta sieć połączeń nerwowych jest w stanie regulować funkcjonowanie wszystkich układów fizjologicznych i anatomicznych naszego ciała. Równocześnie odbierają one także nieprzerwany strumień myśli, odczuć i wspomnień. To właśnie mózg zawiaduje czynnościami motorycznymi, snem, odczuwaniem głodu i pragnienia. Czyli wszystkimi funkcjami organizmu decydującymi o przeżyciu.

Uczucia i emocje, takie jak miłość, radość, nienawiść, gniew czy strach, również są nadzorowane przez mózg. Interpretuje on niezliczone sygnały przesyłane z innych części ciała oraz bodźce pochodzące ze świata zewnętrznego.

Półkule mózgowe

Kora mózgowa dzieli się na dwie odrębne półkule mózgowe, połączone ze sobą włóknami nerwowymi. Włókna te tworzą ciało modzelowate, zwane inaczej spoidłem wielkim. Półkule mózgowe „krzyżują się” w swoim zarządzaniu.

Lewa strona mózgu zawiaduje prawą stroną ciała, natomiast prawa półkula – lewą stroną ludzkiego organizmu. A każda z półkul nadzoruje zupełnie inne funkcje i procesy. By lepiej zrozumieć to rozdzielenie, należy wyjaśnić pojęcie lateralizacja.

Lateralizacja czyli asymetria

Lateralizacja to inaczej czynnościowa asymetria ciała ludzkiego. Pojęcie to używane jest na określenie każdej z form większej sprawności narządów położonych po jednej stronie ciała. Mózg człowieka jest lateralny, czyli asymetryczny. Najbardziej znanym przejawem lateralizacji jest lewo- i praworęczność.

Wiemy, że każda z półkul różni się istotnie w zakresie konkretnych funkcji poznawczych i myślowych. U większości z nas wyraźnie dominuje jedna z nich. Ludzie różnią się od siebie i każdy z nas jest odrębną indywidualnością.

Każdy z nas ma indywidualne cechy budowy fizycznej, niepowtarzalne linie papilarne, unikatowe rysy twarzy. Mamy odrębną osobowość, własne marzenia i aspiracje. I każdy z nas ma dwie strony mózgu, z których każda pełni inne funkcje oraz cechuje się odmiennymi atrybutami.

Półkule mózgowe – lewa

Zazwyczaj lewa półkula jest odpowiedzialna za myślenie logiczne, analityczne, racjonalne, matematyczne i za procesy werbalne. Przykładem takiej precyzji percepcyjnej jest np. to, że lewa półkula widzi pojedyncze liście zamiast całej gałęzi.

Inne cechy charakterystyczne lewej półkuli:

• kolejność, detale
• logika, rozum
• reguły, zasady
• analiza
• agresja
• świadomość czasu
• dosłowność
• słowa
• intelekt
• wiedza policzalna
• myślenie matematyczne (nauka)

Półkule mózgowe – prawa

Prawa półkula odpowiada za myślenie całościowe (tzw. holistyczne), intuicyjne. To obejmuje wyobraźnię, skojarzenia, symbole i pracę obrazami. Ona widzi z kolei gałąź zamiast pojedynczych liści.

Cechy pracy prawej półkuli:

• ogląd całościowy
• jednoczesny
• uczucia, intuicja
• kreatywność, twórczość
• synteza
• uległość
• świadomość przestrzeni
• metaforyczność
• opisowość, gestykulacja
• wyobraźnia
• zmysłowość
• wiedza empiryczna
• myślenie obrazami (sztuka, muzyka, taniec)

Równowaga półkul

Większość osób ma odrębne preferencje dla jednego z tych stylów myślenia. Choć niektórzy wykazują cechy myślenia charakterystyczne dla obu półkul mózgowych w równym stopniu.

Ogromne znaczenie dla rozwoju czynności mózgu i sposobu ich wykorzystywania w dorosłym życiu ma współczesny system szkolnictwa. Nasz system kładzie nacisk na myślenie lewą półkulą mózgu, przy jednoczesnym ograniczeniu pracy prawej półkuli mózgu.

Nauczyciele będący „lewo-mózgowcami” tworzą tematy lekcji, w których trzeba koncentrować się na myśleniu logicznym, analizie, i dokładności. „Prawo-mózgowcy” natomiast koncentrują się na estetyce, uczuciach i kreatywności.

System edukacji i rozwój mózgu

Przeciętny człowiek wykorzystuje ok. 3 – 5% możliwości swojego mózgu w danym momencie. Naukowcy i ludzie z wysokim IQ wykorzystują go w 6 – 10%, a geniusze w ponad 10%. Uczeni odkryli, że uznani na świecie geniusze korzystają zarówno z logiki lewej, jak i prawej półkuli.

Mózg stworzony jest do działania jako całość, z szeroką, precyzyjną siecią komunikacyjną integrującą obie półkule. Znany badacz podziałów w mózgu, Michael Gazzaniga, doszedł do następującego wniosku. Bez pomocy lewej strony sprawność umysłowa prawej półkuli byłaby prawdopodobnie „znacznie niższa niż zdolności poznawcze szympansa”.

Przyjmuje się, że w krajach określanych jako wysoko ucywilizowane, 60% populacji to osoby „lewomózgowe”, a 40% to „prawomózgowe”. Ta dysproporcja spowodowana jest najprawdopodobniej typowym dla tych krajów systemem edukacji.

Dziedziny takie jak czytanie, pisanie i arytmetyka uznawane są za ważniejsze i przydatniejsze w życiu. Niedoceniane są dziedziny takie jak sztuka, muzyka czy teatr. Ta czołobitność wobec funkcji lewej półkuli mózgu jest tak ewidentna, że według przeprowadzonych niedawno badań, półkula ta jest w okresie szkolnym wręcz nieco cięższa od prawej.

Analityczność i kreatywność

Konsekwencją kultu logiki jest jednoczesny zanik kreatywności. Ta oczywiście jest związana z prawą półkulą, obejmującą wizje, intuicję i wizualizację. Statystyki wskazują, że większość pięciolatków, zanim zacznie uczęszczać do szkoły, uzyskuje bardzo wysokie wyniki testów kreatywności. W wieku 7 lat jedynie 10% dzieci uzyskuje podobnie wysokie wyniki.

W wieku dorosłym natomiast osiąga je już tylko 2% ogółu. Wskazuje to, że współczesny system edukacji świata kultury zachodniej w poważnym stopniu niszczy kreatywne zdolności. A przecież to Bóg umieścił je w człowieku. Ćwiczymy przede wszystkim półkulę lewą (analityczną i logiczną), zaniedbując rozwój prawej (intuicyjnej i wyobrażeniowej).

Czy gdziekolwiek w Biblii odnajdziemy Boga zachęcającego nas do takiego postępowania? Bóg dał nam dwie półkule, abyśmy obie mogli poddać pod Jego kontrolę. Mózg jest bardziej skomplikowany niż najbardziej złożony komputer. Mimo licznych prób zrozumienia, analiz i badań, wiele aspektów funkcjonowania mózgu człowieka wciąż jeszcze stanowi zagadkę.

Półkule mózgowe w aspekcie słuchania Bożego głosu

Pozornie może wydawać się dziwnym badanie tego, jak działa mózg, gdy dyskutujemy na temat duchowości i słyszenia Bożego głosu. Niektórzy dyskredytują wartość poznawania funkcji każdej z półkul. Nie widzą w tym absolutnie żadnego związku z życiem duchowym człowieka. Twierdzą, że nauki tej nie znajdują w Biblii.

Jednak odrzucanie odkryć naukowych dlatego, że nie zostały zapisane w Biblii, byłoby skrajnie nierozsądne. Jezus oświadczył uczniom, że wiedział również o rzeczach, o których nie chciał im mówić, ponieważ nie byliby w stanie tego znieść (Ew. Jana 16:12).

Duchowa wrażliwość w mózgu

W zależności od tego, która z półkul przeważa w naszym przypadku, do kwestii słuchania Bożego głosu w naszym życiu podchodzimy także nieco odmiennie. Osoby „prawomózgowe” mówią zwykle: „Boży głos łatwo usłyszeć. Po prostu wiesz, że do ciebie przemówił”.

Tego typu wskazówka nie stanowi żadnej pomocy dla osoby „lewomózgowej”. Potrzebuje ona konkretnych, spójnych, często wypunktowanych informacji. Osoba „prawomózgowa” wącha róże, podczas gdy „lewomózgowa” je liczy.

Typowo „lewomózgowym” pytaniem byłoby: „Co myślisz? Co powinniśmy zrobić?”, „prawomózgowym” zaś: „Co czujesz? Co powinniśmy zrobić?”. Niemniej jednak, nie należy identyfikować serca z prawą stroną mózgu. To, co wydarza się w naszym sercu, przepływa przez obie strony naszego mózgu.

Relacje i półkule mózgowe

Zrozumienie odmiennych funkcji obu półkul może pomóc nam zrozumieć i uszanować tych, których dary są inne od naszych. Pozwala nam to również wspierać takie działania, które, bazując na tej wiedzy, ułatwiają komunikację międzyludzką. Oraz umożliwiają pełniejsze docenienie różnorodności naszego postrzegania rzeczywistości i sposobów reagowania na problemy.

Jeśli na przykład mąż i żona wspólnie chcą podjąć jakąś ważną decyzję, mąż może chcieć tę decyzję drobiazgowo przemyśleć (funkcja lewej półkuli), podczas gdy żona może skłaniać się do podjęcia decyzji intuicyjnie (funkcja prawej półkuli).

Jeśli oboje nauczyli się szanować wzajemnie swoje mocne strony, nie odrzucą daru swojego partnera tylko dlatego, że jego/jej proces podejmowania decyzji przebiega odmiennie. Przeciwnie, będą raczej doceniać wartość tej odmienności i uznawać ją za uzupełnienie swoich własnych zdolności.

Biblijne przykłady różnych preferencji

Osoby z mocniejszym wpływem lewej strony mózgu kojarzyć będą proces objawienia i słyszenia Bożego głosu z ich myślami o charakterze analitycznym. Jako przykład posłużyć nam może Łukasz (Ew. Łuk. 1:1-4), który wszystko starannie przebadał. Po czym dokładnie, kolejno to opisał (oczywisty przykład czynności lewej półkuli).

Łukasz pozwolił, by spontaniczne i intuicyjne wrażenia od Ducha Świętego wpłynęły na jego proces rozumowania. Efektem jest czyste oraz prawdziwe objawienie od Boga i pozostaje takim do dnia dzisiejszego.

Z drugiej strony mamy przykład apostoła Jana, który spisał Objawienie. Napisał: W dniu Pańskim zawładnął mną Duch i usłyszałem za sobą potężny głos… Mówił on do mnie: To, co widzisz, zapisz w zwoju (Obj. 1:10-11).

Ten proces objawienia nie wykorzystywał czynności lewej półkuli (za wyjątkiem samego pisania). Przepływał raczej przez półkulę prawą, pochodząc z serca. To zaowocowało również czystą formą objawienia, którą do dziś pozostaje.

Mózgowa przestrzeń dla objawienia

Widać więc wyraźnie, że istnieją przynajmniej dwa różne podejścia do objawienia, które możemy otrzymać od Boga: Łukasza i Jana. Oba są równo cenne. Rezultatem każdego z nich jest czyste objawienie. Obu winniśmy szacunek.

Mamy jednak często problem z uszanowaniem czegoś, co jest odmienne od naszych preferencji. Tak więc osoba „lewomózgowa” będzie mieć skłonność do opisywania osoby „prawomózgowej” jako niestałej, impulsywnej i „bujającej w obłokach”.

Osoba „prawomózgowa” z kolei opisze „lewomózgową” jako tak analityczną i rozumową, że nie ma szans, by Duch Święty przez nią zadziałał. Powinniśmy zmierzać do punktu, w którym zaczniemy szanować zarówno to, co Bóg czyni w „Janach”, jak i w „Łukaszach”.

Płynne i zmienne półkule mózgowe

Nie należy identyfikować serca z prawą stroną mózgu. To, co wydarza się w naszym sercu, przepływa przez obie strony naszego mózgu. Błędem jest ograniczanie możliwości Bożego działania w nas tylko do Jego wpływu na jedną z półkul naszego mózgu.

Ludzie poszukujący porady duchowej lub duszpasterskiej, pytają czasem: „Jak mogę odłożyć na bok swoje myślenie analityczne i doświadczyć tego intuicyjnego, wewnętrznego strumienia od Boga?”. Możemy pójść za przykładem Elizeusza, przypatrując się temu, co czynił, gdy chciał usłyszeć prorocze słowo od Boga.

Elizeusz chciał przejść od logiki i rozumowania (czynność lewej strony mózgu) do intuicyjnego odczuwania słowa Pana w jego wnętrzu (przepływającego przez prawą stronę jego mózgu). W związku z tym podejmował czynności, które zatrudniały prawą półkulę: Sprowadźcie mi lutnistę, abym mógł słyszeć słowo Pana (parafraza 2 Król. 3:15).

Muzyka pociągnęła go z lewej na prawą stronę mózgu, dzięki czemu znalazł się w idealnej pozycji do słuchania spontanicznie płynących słów, wypowiadanych w jego wnętrzu przez Ducha Świętego.

Duchowe doświadczenia w mózgu

Wiele osób stwierdza, że dostrzeganie piękna przyrody (czynności te kontroluje prawa strona mózgu) w istotny sposób uwrażliwia ich na wewnętrzny głos Ducha Świętego. Interesujące są również badania przeprowadzone przez Calvina Jeske z Uniwersytetu w Calgary w Kanadzie.

Jego badania wykazały, iż mówienie językami (w sensie duchowym) pobudza czynność bioelektryczną prawej półkuli. Dzieje się to w przeciwieństwie do normalnej mowy, która stymuluje czynność bioelektryczną półkuli lewej.

Dlatego też warto czasem użyć muzyki, wyobraźni, przyrody i mówienia językami, by pomóc sobie samemu przygotować się do łatwiejszego słuchania głosu Ducha Świętego.

Boży wpływ na półkule mózgowe

Bóg tęskni, by być naszym osobistym Przyjacielem. Pragnie, byśmy rozpoznawali Jego głos tak, aby móc osobiście coraz głębiej Go poznawać. Tęskni do spędzania z nami czasu w intymnej bliskości, w której nie ma żadnego innego planu poza wzajemnym dzieleniem się miłością.

Pragnie, byśmy ofiarowali Mu nasze fizyczne zmysły, uzdolnienia duszy i zmysły naszego ducha tak, abyśmy mogli poznać Go w sposób pełny i głęboki. On chce, abyśmy opuścili nasze sztywne ramy i otworzyli się na Jego strumień. Byśmy przeszli od umysłu do serca, z racjonalizmu do prawdziwego, duchowego chrześcijaństwa.

Zrozumienie czynności każdej z półkul mózgowych może ułatwić głębsze otwarcie się na Boga w naszym własnym życiu i nabycie umiejętności dostrajania się do spontanicznego strumienia płynącego ku nam od kochającego Boga.