Bóg powierzył rodzicom dziecko na pewien czas. Mają je oni odpowiednio przygotować do dorosłego życia. Zadaniem rodziców jest we właściwym czasie uwolnić swoje dziecko, niczym ptaka z gniazda, pozwolić mu wyfrunąć ku samodzielności i niezależności.
Każdy człowiek został powołany do relacji. Zostaliśmy wyposażeni we wszystko, co jest niezbędne do nawiązywania i podtrzymywania trwałych więzi, najpierw z rodzicami, a później z innymi ludźmi. Tak samo jak powietrza i pokarmu potrzebujemy miłości i bliskości z drugim człowiekiem. Brak tych relacji sprzyja tworzeniu się deficytów rozwojowych. W konsekwencji prowadzi do problemów w życiu codziennym. A jeśli nasze dziecko unika kontaktów z innymi ludźmi, nie nawiązuje relacji i zamyka się w sobie?
Jak wspierać dziecko?
Przede wszystkim nie należy wpadać w panikę i wyciągać pochopnych wniosków. Ważne jest, by dziecko zachęcać i błogosławić, zarówno słowami, jak i swoim zachowaniem wobec niego. Nie jest dobrym rozwiązaniem natychmiast „etykietować” dziecko różnymi diagnozami: zespołami czy chorobami. Jednak z drugiej strony nie należy lekceważyć niepokojących zachowań i objawów, które mogą wskazywać na jakieś konkretne zaburzenie. Im wcześniej takie zaburzenie zostanie zdiagnozowane i rozpoczniemy właściwą terapię, tym lepiej nauczymy się, w jaki sposób mądrze wspierać nasze dziecko. Wtedy też dużo lepsze są rokowania dla jego przyszłości. Niezależnie od tego, czy mówimy o jakimś zaburzeniu czy np. o talencie, właściwe rozpoznanie pozwoli nam pokierować procesem wychowawczym tak, by dziecko mogło we właściwy sposób wejść w dorosłe życie.
Zaburzenie umiejętności społecznych
W sferze zaburzeń dotyczących zachowań społecznych coraz częściej pojawia się hasło „autyzm”. Słyszymy o nim coraz częściej, ponieważ z jednej strony mamy lepsze możliwości diagnostyczne, a z drugiej – ze zmieniającym się środowiskiem i warunkami, w jakich żyjemy, wiąże się gwałtowny wzrost zachorowań. Jako autyzm określane są całościowe zaburzenia rozwojowe okresu wczesnodziecięcego. Charakteryzują się one upośledzeniem rozwoju umiejętności społecznych, brakiem mowy (lub upośledzeniem jej rozwoju), powtarzanymi, stereotypowymi działaniami i zainteresowaniami dotyczącymi szczególnie obiektów nieożywionych. Zaburzenie to pięciokrotnie częściej dotyczy chłopców niż dziewcząt. Inne ważne terminy pojawiające się w tym kontekście to zespół Aspergera, wpisany w spektrum autyzmu, a także autyzm wysoko funkcjonujący.
Ważne jest, by dziecko zachęcać i błogosławić, zarówno słowami, jak i swoim zachowaniem wobec niego
W poszukiwaniu przyczyn
Dokładna przyczyna występowania autyzmu nie jest znana. Do tej pory nie udało się wyodrębnić pojedynczego czynnika, który mógłby być odpowiedzialny za wywołanie choroby. Obecnie wymienia się ok. 50 czynników, które zwiększają ryzyko pojawienia się autyzmu. Coraz częściej podkreśla się tu podłoże genetyczne. U krewnych osób autystycznych spotyka się zaburzenia rozwoju i zaburzenia poznawcze częściej niż w populacji ogólnej. Jednak pomimo identyfikacji szeregu genów podatności, które mogą mieć znaczenie w powstawaniu autyzmu, podłoże genetyczne tej choroby nadal pozostaje nieznane. Przyczyn autyzmu poszukuje się również wśród czynników neurologicznych. U autystów obserwuje się nieprawidłowości budowy struktur mózgu, widoczne w badaniu z użyciem rezonansu magnetycznego (MRI), oraz ich funkcjonowania, widoczne w encefalografii (EEG). Współwystępowanie epilepsji wskazuje na dysfunkcje mózgowe. We krwi chorych stwierdza się podwyższony poziom neuroprzekaźników (dopaminy i serotoniny), czyli cząsteczek, które przenoszą sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi.
Pierwsze symptomy
Pierwszymi objawami, jakie zwykle obserwują rodzice, są zakłócenia w sferze mowy. Niezdolność komunikowania się polega głównie na niemożności opanowania mowy, mimo sprawnego aparatu artykulacyjnego, a także na ograniczeniu rozumienia mowy. Dzieci z autyzmem często zaczynają mówić dopiero po 4 roku życia, ich język cechuje jednak nieprawidłowa składnia i fonetyka. Nierzadko pojawia się echolalia, czyli powtarzanie słów lub całych zdań bez zrozumienia ich sensu, oraz zaburzona prozodia – nienaturalna melodia mowy oraz wysoki i śpiewny głos. Sposób mówienia uchodzi często za ekscentryczny, z dziwacznym słownictwem i niezwykłym znaczeniem niektórych wyrażeń. U dzieci autystycznych stwierdza się również zaburzenia komunikacji bezsłownej – małe dziecko nie jest w stanie potrząsnąć głową na „tak” lub „nie”.
W kontaktach z drugim człowiekiem
Czynnikiem, który w największej mierze decyduje o jakości życia dziecka, są problemy w kontaktach społecznych. Jeśli nie nauczy się ono żyć w społeczeństwie, pozostanie na jego marginesie i w dorosłym życiu będzie mu trudno uniezależnić się od rodziców. Problemy te polegają na prawie całkowitym braku zainteresowania innymi osobami, niezdolności do włączania innych do zabawy lub rozmowy, niemożności utrzymania odpowiedniego dystansu interpersonalnego oraz braku empatii. Dzieci autystyczne nie współdziałają z otoczeniem w zakresie własnych zainteresowań i osiągnięć, nie odwzajemniają uczuć ani zachowań. Zachowania pozawerbalne, takie jak poza ciała czy mimika, są często w ich przypadku nieadekwatne do sytuacji.
Autyzm nie przekreśla możliwości życiowych dziecka
Ważne, aby podjąć właściwe kroki. Jeśli dziecko jest w wieku przedszkolnym, rodzic powinien swoje zaniepokojenie zgłosić nauczycielowi, skonsultować z nim zachowanie dziecka. W Polsce powstaje coraz więcej organizacji i stowarzyszeń, które służą pomocą oraz wsparciem dzieciom z zaburzeniami autystycznymi i ich rodzicom. W każdym mieście funkcjonują publiczne oraz niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Warto zgłosić swoje podejrzenia także lekarzowi pierwszego kontaktu. Diagnozą w zakresie autyzmu zajmuje się zespół specjalistów: psycholog, psychiatra i neurolog. Dziecko zdiagnozowane może zostać objęte pomocą w formie terapii behawioralnej, integracji sensorycznej oraz innych działań terapeutycznych. Warto wiedzieć, że rodzic może uzyskać częściowe lub całkowite dofinansowanie terapii w ramach projektów: Wczesne wspomaganie i Wczesna interwencja. W wielu miastach działa także Krajowe Towarzystwo Autyzmu.
Unikanie problemu lub przemilczanie go z nadzieją, że sam się rozwiąże albo z czasem zniknie, to wyrządzanie dziecku realnej krzywdy. Cenny czas, który można przeznaczyć na właściwe działania, zostaje wtedy zaprzepaszczony. Warto więc odważnie zmierzyć się z tym wyzwaniem. Pamiętajmy, że Bóg kocha każdego człowieka, jest zawsze dobry, a ofiara Chrystusa jest wystarczająca, byśmy żyli pełnią życia.
