Potocznie często zamiennie używamy słów: temperament, osobowość i charakter. Mówimy, że ktoś ma barwną osobowość, ognisty temperament, łagodny charakter. W rzeczywistości to zupełnie odrębne pojęcia.
Skąd czerpiesz energię?
Czy kiedykolwiek próbowałeś opisać swoją osobowość? Jeżeli tak, to prawdopodobnie przyłapałeś się na wymienianiu listy przymiotników, takich jak: radosny, zabawny, łatwo nawiązujący kontakty, zrównoważony. Może myślisz teraz o różnych sytuacjach i o tym, jak na nie reagujesz. Istnieje wiele teorii na temat tego, czym jest nasza osobowość, jednak wszystkie potwierdzają, że jednym z aspektów osobowości jest wyjątkowość. Osobowość dotyczy zatem kombinacji różnych cech, które sprawiają, że każdy człowiek jest wyjątkowy. Sposób odpoczywania i rodzaj aktywności fizycznej zależą od preferencji naszej osobowości, którą może być introwersja lub ekstrawersja.
Introwersja dotyczy osób, które koncentrują się na swoim wewnętrznym świecie – własnych pomysłach i doświadczeniach. Kierują swoją uwagę do wewnątrz, czerpią energię z refleksji nad myślami, wspomnieniami i uczuciami. Ekstrawertycy z kolei to ludzie, którzy skupiają się na relacjach z innymi i na aktywnym działaniu. Kierują swoją uwagę na zewnątrz, czerpią energię z interakcji i wspólnego przeżywania.
Określenie preferencji własnej osobowości jest pierwszym krokiem, który proponuję wykonać w poszukiwaniu odpowiedniego sposobu na odpoczywanie.
Kształtowanie charakteru
Charakter to kombinacja umysłowych i moralnych nawyków, które stają się owocem naszej pracy nad sobą. Abraham Lincoln powiedział, że „reputacja jest cieniem rzucanym przez drzewo, którym jest nasz charakter”. Charakter można też porównać do budowli wzniesionej na bazie fundamentu, jakim jest temperament, w warunkach, które tworzy nasza osobowość. Rzeczywiste cechy charakteru to te, które stały się utrwalonym nawykiem, a w momencie prób okazały się trwałe.
Również w czasie wypoczynku możemy inwestować w nasz charakter. Rekreacja może stać się sposobem rozwijania cech charakteru. Czasami nieświadomie wybieramy taki rodzaj sportu lub odpoczynku, który pozwala wzmacniać pożądane owoce charakteru.
Dla przykładu, dobrym sposobem na ćwiczenie cierpliwości może okazać się wędkowanie lub minigolf. Jeżeli chcemy rozwijać w sobie wytrwałość, pomocne będą aktywności długodystansowe lub formy wypoczynku, w których osiągnięcie celu wymaga poświęcenia czasu. Istnieje wiele takich rozrywek: układanie puzzli, majsterkowanie, szycie czy nawet robienie na drutach. Wypoczynek czy sport mogą stanowić świetne pole do kształtowania pożądanych właściwości charakteru.
Zniechęcenie, niepowodzenie czy irytacja – to czynnik, które mogą nas na nowo zmobilizować do sprawdzania, czy rodzaju urlopu lub aktywności fizycznej, w której się zaangażowaliśmy, jest zgodny z naszym temperamentem
Poznaj możliwości swojego temperamentu
Jednak to właśnie nasz temperament ma najsilniejszy wpływ na to, jaki sposób rekreacji czy odpoczynku jest dla naszego organizmu najbardziej efektywny. Temperament dziedziczymy genetycznie i raczej nie zmienia się on w przeciągu naszego życia. W dużej mierze determinuje rodzaj aktywności, który jest dla nas najbardziej atrakcyjny i skuteczny.
Istnieje sześć głównych wymiarów temperamentu, które mają wpływ na wybierany przez nas rodzaj sportu czy aktywności, mający służyć regeneracji sił.
Żwawość – to zdolność do szybkiego reagowania. Osoba żwawa posiada doskonały refleks, potrafi przewidywać kierunki ruchów, umiejętnie reaguje na nagłą zmianę sytuacji. Jeżeli z natury szybko reagujemy, będziemy wybierali sporty, które wymagają szybkich reakcji: od wszelkiego rodzaju sportów ekstremalnych po gry zespołowe, takie jak piłka nożna, siatkówka i koszykówka. Osoba wykazująca się niską żwawością wybierze raczej wędkowanie, trekking, ćwiczenia fitness, siłownię lub pływanie. Najlepiej jednak takie osoby odpoczywają podczas zajęć niewymagających aktywności fizycznej.
Perseweratywność – jest tendencją do powtarzania danego zachowania lub reakcji w sytuacji, gdy czynnik, który ją wywoływał, przestał już istnieć. Osoby o wysokim wskaźniku perseweratywności cechuje pewnego rodzaju sztywność zachowania. Potrzebują one nieco czasu, aby przystosować się do nowej sytuacji. Zmiany wywołują w nich stres, dlatego najlepiej odpoczywają w stabilnym otoczeniu. Będą się też świetnie odnajdowały w sportach, które nie wymagają współzawodnictwa, takich jak: jazda na rowerze, trekking, wspinaczka, wędkarstwo, pływanie. Osoby z wysokim wskaźnikiem perseweratywności świetnie się czują na wczasach pod gruszą. Natomiast osoby z niskim natężeniem tej cechy będą chętnie uprawiać sporty ekstremalne i gry zespołowe, mogą również ćwiczyć różne techniki walki.
Wrażliwość sensoryczna (na bodźce zewnętrzne) – to zdolność odczuwania nawet najsłabszych bodźców napływających z zewnątrz. Dla osób wrażliwych sensorycznie doskonałym odpoczynkiem będzie miejsce przede wszystkim czyste i estetyczne. Osoby takie męczą się wręcz, gdy otacza je nieporządek, nieprzyjemna woń, a czasami nawet brak koordynacji kolorów. Dla osób o niższej wrażliwości sensorycznej nie ma szczególnego znaczenia miejsce czy harmonia otoczenia. Natomiast w kontekście aktywności osoby wrażliwe sensorycznie mogą dobrze odnajdować się w sportach, w których zadaniem jest uchwycić nawet najmniejszy ruch przeciwnika. To właśnie one świetnie odczuwają własne emocje, jak również emocje rywala. Osoby o niskiej wrażliwości sensorycznej nie zauważają subtelnych oznak zmęczenia oponenta i raczej nie dostrzegą błędów, które chciałby on ukryć.
Reaktywność emocjonalna – to wymiar temperamentu, który decyduje o podatności na stres i napięcie oraz o utrzymywaniu pewności siebie pomimo krytyki. Niska reaktywność sprawia, że jesteśmy odporni emocjonalne i opanowani w obliczu zmian i bodźców wywołujących duże emocje. Wysoka reaktywność oznacza, że nawet niewielkie trudności urastają do miary problemu, a w ciężkich chwilach jesteśmy podatni na załamanie. W aktywności ruchowej, którą wybieramy, może się to przejawiać postawą „gorączki sportowej”. Osoba posiadająca wysoką reaktywność emocjonalną może osłabiać morale grupy lub znacznie podnosić poziom napięcia w grze. Natomiast będzie ona świetnie zmobilizowana w sportach indywidualnych, w których otrzymuje niewielki bodziec, a w zamian może odpowiedzieć silną reakcją. Odpowiednimi dla niej sportami będą wszelkie indywidualne ćwiczenia doskonalące, niestandardowe sporty wymagające dużego wkładu własnego. Ważne jest także, by taka osoba dobierała rekreację wolną od rywalizacji czy ograniczenia czasowego. Z kolei osoby o wysokiej reaktywności emocjonalnej nie powinny wybierać sportów ekstremalnych, w których istotną rolę odgrywa duża szybkość, cechujących się nieprzewidywalną akcją i zmiennymi warunkami, wymagających potrzeby rozwiązywania problemów na bieżąco i podejmowania strategicznych decyzji. Optymalny wypoczynek to taki, któremu nie towarzyszy ograniczenie czasowe (takie jak np. podczas zorganizowanych wycieczek). Osobom o niskiej reaktywności emocjonalnej nie przeszkadzają ograniczenia czasowe czy zmieniające się bodźce zewnętrzne.
Wytrzymałość – jest zdolnością do adekwatnego reagowania w sytuacjach długotrwałej aktywności lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej. Osoby wytrzymałe potrafią kontynuować ćwiczenia pomimo zmęczenia, dobrze znoszą ból, potrafią się doskonale koncentrować pomimo zakłóceń. Mogą one skutecznie uprawiać sporty wytrzymałościowe, długodystansowe lub wymagające dużego wysiłku, np. wspinaczkę. Osoby o niskiej wytrzymałości odnajdują się w dyscyplinach sportowych związanych z krótszymi odstępami czasowymi, takich jak jogging i aerobik. Najefektywniejszy odpoczynek dla osób, które pracują w zawodach wymagających wysokiej wytrzymałości, to wszelki odpoczynek regenerujący organizm, odciążający stawy – w wodzie lub w saunie – a także nieprzeciążający organizmu aktywny relaks na świeżym powietrzu. Doskonałą regeneracją po wykonaniu zadań wytrzymałościowych jest masaż.
Aktywność – szósty wymiar temperamentu – to zdolność decydująca o potrzebie uczestniczenia w wielu angażujących przedsięwzięciach. Osoby aktywne źle znoszą monotonię i w związku z tym potrzebują po prostu aktywnego wypoczynku. Leżenie „plackiem na plaży” nie jest dla nich. Szukają okazji do zmian otoczenia, lubią również różnorodny trening. W sportach i różnych aktywnościach, których się podejmują, mogą mieć problemy z dopracowaniem techniki i doskonaleniem umiejętności. Osoby aktywne bywają bardzo zręczne, jednak z reguły nie są „aptekarsko” dokładne. Stymulująco oddziałuje na nie rywalizacja. Decydującą rolę w wybieranych przez nie sportach odgrywa również element ryzyka. Z kolei osoby o umiarkowanej i niższej aktywności są dokładniejsze i w wykonywanych zadaniach popełniają mniej błędów. Większą przyjemność sprawiają im zajęcia wolne od ryzyka i rywalizacji. Dla tych z nas, którzy mają wymiar aktywności na umiarkowanym i niższym poziomie, relaks z książką na plaży czy w ogródku to idealny sposób na regenerację sił.
Przemyśl, zanim wybierzesz
Powyższe przykłady dotyczą wyboru wypoczynku i aktywności zgodnych z naszymi wrodzonymi predyspozycjami. Nie odnoszą się natomiast naszych osobistych preferencji w zakresie rekreacji i odpoczywania, które mogą wynikać z różnego rodzaju sympatii i doświadczeń. Jednak, biorąc pod uwagę sześć wymiarów temperamentu, możemy precyzyjniej określić najbardziej dogodny dla nas wypoczynek lub aktywność. Większość z nas zresztą właśnie w ten sposób wybiera swoje ulubione sporty.
Zniechęcenie, niepowodzenie czy irytacja – to czynniki, które mogą nas na nowo zmobilizować do sprawdzenia, czy rodzaj urlopu lub aktywności fizycznej, w które się zaangażowaliśmy, jest zgodny z naszym temperamentem. Czy przypadkiem nie będzie dla nas bardziej korzystne, jeżeli przeanalizujemy nasze naturalne predyspozycje i zdecydujemy się na zmiany? Mogą one spowodować, że tegoroczny urlop zaplanujemy z większą świadomością swoich potrzeb.
